Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.

Wat u hieronder chronologisch kunt lezen is een samenvatting van verslagen van de strijd en de voorbereidingen die plaats vonden aan Bruggenhoofd Gent tijdens de achttiendaagse veldtocht. Het is een samenraapsel van allerhande bestaande geschriften over de strijd. Onlogische opvolgingen werden er zoveel mogelijk uitgehaald want dezelfde verhalen afkomstig van verschillende bronnen bleken vaak tegenstrijdigheden te bevatten.

Vanaf 11 mei 1940 krijgen we de situatie dat de Belgen samen met de steun van de geallieerden de schade aan het Albertkanaal proberen te beperken.

• De Bouw van Bruggenhoofd Gent.
  • De Belgische fortificatiepolitiek voor WO II
  • Bruggenhoofd Gent als Fortengordel.
  • Korte beschrijving van het Belgisch leger voor mei 1940.
  • Korte beschrijving van het Duitse leger voor mei 1940.
  • Overzicht van de Belgische fortificaties voor mei 1940.
• De Structuur van Bruggenhoofd Gent.
• Een nadere blik op de technische kant van de bouw van de bunkers.
• Beschrijving van de binnenkant van de bunkers en hun bewapening.
• Camouflage van de bunkers.
• Enkele opmerkingen en tekortkomingen aan dit bruggenhoofd.
• De Achttiendaagse Veldtocht zoals beleefd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Vrijdag 10 mei 1940: De Duitse inval in België
  • Zaterdag 11 mei 1940: Beperken schade aan Albertkanaal
  • Zondag 12 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Maandag 13 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Dinsdag 14 mei 1940: Opstellen op de lijn Antwerpen - Givet
  • Woensdag 15 mei 1940: Verdediging van de lijn Antwerpen - Givet
  • Donderdag 16 mei 1940: Opdracht terugtrekken op Scheldestelling
  • Vrijdag 17 mei 1940: Aankomst troepen op Scheldestelling, oa TPG
  • Zaterdag 18 mei 1940: Opbouw en organisatie rondom het Bruggenhoofd.
  • Zondag 19 mei 1940: Vertragingsopdrachten aan de Dender.
  • Maandag 20 mei 1940: Eerste dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Dinsdag 21 mei 1940: Tweede dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Woensdag 22 mei 1940: Derde dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Het verlaten van Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Algemene beelden bij de val van TPG.
  • Donderdag 23 mei 1940: De val van Gent.
  • Vrijdag 24 mei 1940: De val van het kanaal Gent-Terneuzen
  • Zaterdag 25 mei 1940: De slag om de Leie
  • Zondag 26 mei 1940: De slag om de Leie
  • Maandag 27 mei 1940: Val van de Leiestelling
  • Dinsdag 28 mei 1940: De Belgische kapitulatie
  • De rest van de veldtocht tot de val van Dunkerque.
  • Lijst van gesneuvelde Belgische soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van Belgische gesneuvelden tijdens de 18 daagse veldtocht.
  • Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
• Het lot van Bruggenhoofd Gent na drie dagen strijd.

Zaterdag 11 mei 1940

Nederland. Hier worden de belangrijke Peel-stelling en stellingen langs de IJssel gebroken en dienen de Nederlandse troepen terug te plooien op stellingen achter de Willemsvaart en de Grebbelinie.

In Den Haag en Rotterdam blijft men problemen hebben met gedropte parachutisten die alles qua eigen luchtmachtmogelijkheden uitsluiten.

Op het ogenblik dat 2 Franse gemotoriseerde eenheden de brug in Moerdijk bereiken, is deze al zeer stevig in handen van Duitse troepen zodat heroveren zeer moeilijk wordt.

Albertkanaal nabij Maastricht en Fort Eben Emael. In de loop van deze ochtend zouden Duitse troepen er in slagen te Maastricht een noodbrug over het kanaal te leggen en zo met hun eerste pantservoertuigen de intact in handen gekregen bruggen van Veldwezelt en Vroenhoven bereiken. Deze pantsers zijn hierbij meteen gevolgd door belangrijke Infanterie-eenheden. Alles verloopt hierbij steeds met directe steun van de Deutsche Luftwaffe.

Stellingen achter Maas-Scheldekanaal. In de loop van deze dag worden alle stellingen op dit kanaal verlaten. Dit zal sterk mee bepaald zijn met de doorbraak over het nabijgelegen Albertkanaal. Al vrij snel hierop volgend trekken ook de eerste Duitse stooptroepen over dit kleinere maar origineel wel met bunkers, verdedigde kanaal.

Belgisch-Duitse grens. Doordat de Duitsers de bruggen over het Albertkanaal van Vroenhoven, Veldwezelt en Briegden ongeschonden in handen hadden weten te krijgen en het Fort van Eben Emael zelf hopeloos in de knoei zat met zijn Duitse belagers, kregen bepaalde Belgische eenheden het eveneens heel zwaar te verduren met vaak ondanks hun hevige weerstand grote verliezen tot gevolg. Naast de hevige directe Duitse aanvallen bleven voortdurende aanvallen uit de lucht, degelijk verweerwerk zo goed als onmogelijk maken.

De Duitse aanvallers wisten zones in te palmen van het front verdedigt door de 7e Infanterie Divisie langs het Albertkanaal. Er werd nog hevig slag geleverd met het 2e Regiment Grenadiers te Kanne, het 18e Linieregiment te Vroenhoven en het 2e Regiment Karabiniers in de regio van Veldwezelt en Briegden.

Er volgen herhaaldelijk Belgische aanvallen om de verloren bruggen opnieuw in handen te krijgen. Dit lukt uiteindelijk alleen voor de brug van Briegden die voor de ogen van de Duitsers alsnog in de lucht vliegt. Voor de beide andere bruggen lukt dit niet meer.

In de loop van de ochtend zullen bijkomend nog Duitse detachementen van pioniertroepen die eerder nabij Maastricht met rubberbootjes het Albertkanaal hadden weten te overbruggen bijkomend hun para's op het fort weten te bereiken en hun aanval mee ondersteunen.

Slechts 3 van de 9 vliegtuigen weten na zijn aanvalsvlucht een veilige terughaven te bereiken. De zes anderen worden tijdens hun opdracht neergehaald. (Meer over deze wanhoopsdaad op bij "de beschrijving van de Belgische luchtmacht ten tijde van mei 1940").

Wegens het falen van deze Belgische tegenactie om de bruggen over het Albertkanaal alsnog te proberen vernielen, werden er nog verschillende pogingen gedaan dit te doen door geallieerde bommenwerpers in de dagen nadien. Dezelfde namiddag zullen de Britten een gelijkaardige poging ondernemen met 42 Fairey Battles en Blenheimbommenwerpers. 33 ervan zullen worden neergehaald. Ook een hierop volgende Franse poging met 13 bommenwerpers mislukt. Hiervan komt geen enkel toestel terug.

In de Ardennen. De Duitse 7e Pantserdivisie zet zijn doortocht doorheen de Ardennen verder vanuit de regio Chabrehez naar de Ourthe.

Langs de Maas tussen Dave en Sedan. Van Franse kant dacht men toen de veldtocht begon dat de Maas minimum voor een week en zelfs tot 14 dagen zou als verdediging tegen de Duitsers gebruikt kunnen worden als daar de aanwezige bruggen van werden vernield. Alleen bleken de Duitsers veel sneler te naderen dan dat de Fransen zelf dachten die stellingen te bereiken en vlot uit te werken.

Om bovenstaande zone van 95 km te bezetten, rekende men op onderstaande Franse eenheden:

• 5ieme Division d'Infanterie Motorisée
• 18ieme Dvision d'Infanterie
• 22ieme Division d'Infanterie
• 61ieme Division d'Infanterie
• 102ieme Division d'Infanterie de Fortresse

In de ochtend van deze dag, was geen enkele van bovenstaande eenheden op deze stelling reeds aanwezig. Deze werd op dat moment enkel bezet door 2 met vrachtwagens aangevoerde bataljons en een groep van de 308e Artillerie bezetten op dat moment de beperkte zone tussen Anhée en Hastière. De rest van het te verdedigen front langs de Maas is gewoon nog onbezet en onbemand.

03:00

Bodange en Strainchamps nabij de Belgisch-Luxemburgse grens. Ook de 2e Pantserdivisie en de ondertussen op dezelfde wegen versukkelde 10e Pantserdivisie proberen door te trekken. Ze geraken echter muurvast te zitten door de overvloed van voertuigen op de wegen. Ze zouden de komende uren amper nog vooruitgang boeken.

06:00

Ledeberg. Voor 6 uur in de ochtend is het spoorwegatelier te Ledeberg bij een Duitse luchtaanval zwaar beschadigd. Duitse brandbommen vernielden hier de overdekte overladingskaai "Den Bresil".

In de ochtend

Gete-stelling. De Gete-stelling was geen echt uitgewerkt verdedigingsstelsel maar de Fransen hadden al vanaf dit moment achter de kleine Gete bij Tienen en Huy een hoeveelheid kleinere tanks opgesteld. Zij wilden op die manier de voorhoede dekken van wat nog diende door te trekken van Franse troepen naar de zone tussen Waver en Namen.

Tegen de middag

Aan het Albertkanaal. Door de doorbraak aan het Albertkanaal aan de bruggen van Veldwezelt en Vroenhoven en de val van het Fort van Eben Emael, was de stelling van het Albertkanaal nu in feite al verloren. Men moest er alles aan doen om niet teveel troepen laten verloren te gaan in mogelijke omsingelingen en gevangennemingen. Rond dit uur bereikten de eerste pantsers van Duitse kant reeds Tongeren.

De Belgen werden hierdoor voortdurend verplicht bijkomende bretellen (dwarsstellingen) op te richten om de lopende doorbraak te proberen beperken. De meest klassieke was hierbij de bretel die werd getrokken naar de Gete toe om op die manier de bres aan het Albertkanaal te proberen indijken.

Bijkomend werden ze hierbij steeds totaal overmeesterd door een doeltreffende Duitse Luftwaffe die veruit de meerdere was in de lucht en zichtbare Belgische en geallieerde stellingen en troepenbewegingen onder vuur nam zoals bv gebeurde in Bilzen, Landen en Tienen

12:30

Gelijktijdig wordt aan Belgische kant de opdracht gegeven de 7e Infanteriedivisie terug te trekken van zijn posities aan het verloren fort van Eben Emael en de bruggen van Veldwezelt en Vroenhoven. Er wordt een bretel "Geer" opgetrokken vanaf Bilsen tot Tongeren. Dit diende om de al zwaar gehavende Belgische troepen langs het Albertkanaal de kans te geven nog beperkt te proberen laten ontsnappen aan de Duitse doorbraak. Dit zal echter nooit degelijk uitgewerkt geraken en maar zeer beperkte extra vertraging van de Duitse troepen opleveren.

Er volgden nog een aantal geallieerde bombardementspogingen op de intakte bruggen in de regio Maastricht maar de geallieerden waren sterk de ondergeschikte van Nazi-Duitsland voor wat de strijd in de lucht betrof. Alle pogingen hadden massaal verlies aan geallieerde toestellen tot gevolg en de geviseerde bruggen bleven grotendeels onbeschadigd achter.

Ook de 4e Infanteriedivisie die samen met de 7e Infanteriedivisie het 1e Legerkorps vormde, begint met een terugtocht uit hun bunkers en stellingen langs onder andere het Albertkanaal. Hierbij gaan reeds heel wat zware wapens verloren die niet tijdig kunnen ontruimd worden uit de bunkers en loopgraven op de kanaaldijk.

Wetteren. De eerste vluchtelingen trekken reeds door de straten, opgeschrikt en geteisterd door de Duitse luchtmacht.

Gent. Ten noorden van Gent is de Franse 25e Division d'Infanterie Motorisée aangekomen. Dit is een gedeelte van het Franse 7e Leger dat zo snel mogelijk België moet doortrekken in de richting van de Zeeuwse Eilanden en de lijn tussen Breda en Turnhout.

Aalst. De stad die het de dag voordien zo zwaar te verduren kreeg, blijft de ganse dag verder gespaard van onheil. Steeds meer Aalsterse bevolking slaat verder op de vlucht, sommigen totaal niet wetende in welke richting te vluchten.

20:00

Aan het Albertkanaal. Ondanks de doorbraak aan het Albertkanaal waren meer noordoostelijk nog altijd heel wat stellingen perfect in orde en verdedigd. In deze regio krijg je bij onder andere de Belgische troepen van de 4e Infanteriedivisie grote verontwaardiging en teleurstelling als ze rond dit uur de melding krijgen te zullen moeten terugtrekken op de KW-linie.

Er ontstaat ook bijkomende verontwaardiging over waarom het peil van het Albertkanaal merkbaar laag stond. Dit maakte dat heel wat opgeblazen bruggen soms nog boven het water begonnen uit te steken wat zelfs in hun vernielde toestand leidde tot mogelijks hergebruik om het kanaal te proberen over geraken.

Aangeleverd en zeer lang niet meer gebruikt legermateriaal bleek onvolledig of zeer snel defect.

Tegen de avond

Langs de Maas verliep het innemen van de Franse posities en vooral het verdedigen ervan, alles behalve zoals verwacht voor de Fransen. De Franse 4e Division Légère de Cavalerie diende Marche prijs te geven aan de Duitse 7e Pantser Division en dient terug te trekken op Ciney.

Ook de Franse 1e Division Légère de Cavalerie kreeg rake klappen te verwerken te Harzimont van de Duitse 7e Pantser Division. Er volgen nog Franse nederlagen te Neufchateau, Libramont en Suxy

Oreye - 1e Tankslag op Belgisch grondgebied. In de namiddag is hier reeds een eerste treffen tussen Duitse pantsers van de Duitse 4e Pantserdivisie en Franse tanks van het 12e Régiment de Curassiers. De Fransen worden er een eerste keer verslagen.

23:00

Langs de Maas tussen Dave en Sedan. Om 23u zou pas als eerste buiten de tijdelijke reeds aanwezige 2 bataljons en de groep artilleristen van de 308e Artillerie de 5e Division d'Infanterie Motorisée toekomen op hun posities langs de Maas. Zij hadden er op dat moment een tocht opzitten van 120 km met in Parijs aangeslagen autobussen. Van de 18e DI, 22e DI, 61e DI en de 102 DIF was nog niet echt sprake gezien deze zeker nog een verplaatsing dienden uit te voeren van 1 dag (te voet).

Algemeen verloop 18-daagse veldtocht. In de loop van de avond geeft het Belgische opperbevel opdracht de verdedigingslijn te verleggen van het Albertkanaal en het Maas-Scheldekanaal naar de lijn Antwerpen - Namen. Dit hield dus meteen een terugtrekking in op de belangrijkste verdedigingslijn gevormd door de forten van Antwerpen, de KW-linie, de fortengordel van Namen en meer zuidelijk de verdedigingslijn Namen - Givet die zou worden verdedigd door Franse troepen. Het terugtrekken op deze linie stond bekend als het Dijlemanoeuver. Door dit sneller dan verwachte terugtrekken zouden zowel de Franse als Britse troepen minder tijd toebedeeld krijgen om hun voorziene posities op deze lijnen degelijk te kunnen voorbereiden en inrichten. Normaal zouden zij hiervoor 3 dagen krijgen.

De bovenste schets toont hoe het Belgische leger de bezetting van de Dijlestelling zag. De onderste schets geeft het invullen van deze zelfde stelling zoals de Fransen ze zagen na de instelling van de neutraliteit van België in 1937. (Beide schetsen: Replica)

Bruggenhoofd Gent. De 24e Artillerie verhuist nogmaals van Zwijnaarde naar Gentbrugge.

De situatie op 11 mei 1940 's avonds. De 3 bijkomend gebouwde forten, oostelijk van Luik zijn ondertussen in de vuurlijn komen te zitten en zijn eigenlijk gewoon voorbijgelopen terwijl ze blijven storen naar de Duitse aanvallers toe. (Schets: De Achttiendaagse veldtocht - Ministerie van Landsverdediging)

Specifieke extern gebruikte bronnen:

• Een officieel overzicht van de gebeurtenissen 1939-1940 - Uitgegeven door Ministerie Buitenlandse zaken België te Londen in 1941
• De Veldtocht van Mei 1940 - Historische dienst van het Leger - kaartenboek - (1945)
• Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon
• Oorlogskroniek der stad Aalst - De tweede maal - A. Van Der Heyden (1976)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht - Peter Taghon (1989)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht in woord en beeld - Peter Taghon (2010)